Kontrowersje wokół pojęcia mniejszości i charakteru ich ochrony prawnej podczas obrad konferencji pokojowej w Paryżu oraz w okresie międzywojennym w świetle postanowień traktatowych konferencji paryskiej z 1919 roku
Słowa kluczowe:
postanowienia traktatowe o ochronie praw mniejszości, mniejszości rasowe, religijne, językowe i narodowe, pojęcie mniejszości w polskim traktacie mniejszościowym, kryteria określające przynależność osoby do grupy mniejszościowej (kryterium obiektywne, subiektywne)Abstrakt
W artykule pt. Kontrowersje wokół pojęcia mniejszości i charakteru ich ochrony prawnej podczas obrad konferencji pokojowej w Paryżu oraz w okresie międzywojennym w świetle postanowień traktatowych konferencji paryskiej z 1919 roku został omówiony proces wypracowywania znaczenia pojęcia mniejszości, w rozumieniu grupy ludności państwa różniącej się od większości danego państwa rasą, religią lub językiem, podczas obrad konferencji paryskiej w 1919 r. oraz podjęte przez Ligę Narodów i Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej próby wykładni tego pojęcia w ujęciu prawno-doktrynalnym i politycznym w okresie międzywojennym. Podczas konferencji pokojowej w Paryżu nie wypracowano definicji mniejszości narodowej w znaczeniu grupy ludzi różniącej się od większości społeczeństwa w miejscu osiedlenia szczególną obiektywną cechą (religią, wyznaniem, językiem) czy też subiektywnym poczuciem przynależności etnicznej lub narodowej i tym samym posiadającej świadomość własnej odrębności. Ze względów politycznych przedstawiciele wielkich mocarstw zdecydowali się na określenie powyższych grup ludności poprzez użycie pojęć: mniejszości rasowe, religijne lub językowe. Brak precyzyjnego zdefiniowania pojęcia mniejszości oraz kryteriów określających przynależność do poszczególnych grup mniejszościowych sprzyjał w okresie międzywojennym politycznym, a nie prawnym interpretacjom jego postanowień odnośnie do typu (rodzaju) mniejszości, które mogą korzystać z ochrony traktatowej, szczególnie w zależności od strony interpretującej to pojęcie (władze państwowe lub przedstawiciele zainteresowanych grup mniejszościowych), jej poglądów i sympatii politycznych.
Bibliografia
Brzeziński F., Prawa mniejszości. Komentarz do Traktatu z dnia 28 czerwca 1919 R. pomiędzy Polską a Głównymi Mocarstwami, Warszawa 1920.
Bruns C.G., Grundlagen und Entwicklung des internationalen Minderheitenrechts, Berlin 1929.
Czubiński A., Historia powszechna XX wieku, Poznań 2011.
Davis N., Europa. Rozprawa historyka z historią, Kraków 2000.
Erler, G.H.J., Das Recht der nationalen Minderheiten, Münster 1931.
Fouques-Duparc J., La protection des minorités de race, de langue et de religion. Ètude de droit des gens, Paris 1922.
Janusz G., Ochrona praw mniejszości narodowych w Europie, Lublin 2011.
Jonca K., Polityka narodowościowa III Rzeszy na Śląsku Opolskim w latach 1933-1940. Studium polityczno-prawne, Katowice 1970.
Katelbach T., Niemcy współczesne wobec zagadnień narodowościowych, Warszawa 1932.
Katelbach T., Zagadnienie narodowościowe w Europie powojennej, „Strażnica Zachodnia” 1930, nr 2 (kwiecień-czerwiec).
Kierski K., Ochrona praw mniejszości w Polsce, Poznań 1933.
Kierski K., Prawa mniejszości niemieckiej w Polsce, Poznań 1923.
Kollenscher M., Die polnische Staatsgehörigkeit, ihr Erwerb und Inhalt für Einzelpersonen und Minderheiten dargstellt auf Grund des zwischen den alliierten und assoziierten Hauptmächten und Polen geschlossenen Staatsvertrages vom 28 Juni 1919, Berlin 1920.
Konstytucja marcowa 1921. Dokumenty naszej tradycji, oprac. A. Burda, Lublin 1983.
Koźmiński T., Sprawa mniejszości. Na podstawie Traktatu między głównymi Mocarstwami sprzymierzonymi i stowarzyszonymi a Polską, podpisanego w Wersalu 28 czerwca 1919, Warszawa 1922.
Krasuski J., Geneza i treść Traktatu między Polską a pięciu Głównymi Mocarstwami sprzymierzonymi i stowarzyszonymi z punktu widzenia stosunków polsko-niemieckich, [w:] Problem polsko-niemiecki w Traktacie Wersalskim, red. J. Pajewski, przy współudziale J. Krasuskiego, G. Labudy, K. Piwarskiego, Poznań 1963.
Krasuski, J., Rola Ligi Narodów w kształtowaniu stosunków polsko-niemieckich 1919-1939, [w:] Problem polsko-niemiecki w Traktacie Wersalskim, red. J. Pajewski, przy współudziale J. Krasuskiego, G. Labudy, K. Piwarskiego, Poznań 1963.
Kutrzeba S., Polskie prawo polityczne według traktatów. Część I. Traktaty – Suwerenność – Terytorium – Ludność. Ograniczenia. (Mniejszości – Wolności handlowe), Kraków 1923.
Kwaśniewski K., Socjologia mniejszości a definicja mniejszości narodowej, [w:] Sprawy Narodowościowe, Seria Nowa, t. 1, z. 1, Warszawa 1992.
Malicka A., Ochrona mniejszości narodowych – standardy międzynarodowe i rozwiązania polskie, Wrocław 2004.
Maciejewski M., Prawne aspekty położenia mniejszości narodowych na Górnym Śląsku w okresie międzywojennym, „Studia Prawno – konomiczne” 2014, t. VCI/1.
Osterhammel J., Historia XIX wieku. Przeobrażenie świata, Poznań 2013.
Plettner H., Das Problem des Schutzes nationaler Minderheiten, Leipzig 1927.
Prawo Międzynarodowe i Historia Dyplomatyczna. Wybór Dokumentów. Wstęp i opracowanie L. Gelberg, t. 1 i 2, Warszawa 1954 i 1958.
Sierpowski S., Mniejszości narodowe jako instrument polityki międzynarodowej 1919-1939, Warszawa 1988.
Słownik Języka Polskiego, t. 1 i 3, Warszawa 1988 i 1989.
Sprawy polskie na Konferencji Pokojowej w Paryżu w 1919r. Dokumenty i materiały, t. 3, red. R. Bierzanek, J. Kukułka, Warszawa 1968.
Sworakowski W., Międzynarodowe zobowiązania mniejszościowe Polski. Komentarz do artykułu 12-go Małego Traktatu Wersalskiego. Przedmowa Makowski Julian, Warszawa 1935.
Wielki Słownik Angielsko-Polski, Warszawa 2005.
Wroniak Z., Problem mniejszościowy na Paryskiej Konferencji Pokojowej w 1919 roku, [w:] Mniejszości narodowe a wybuch II wojny światowej, red. J. Benyskiewicz, Zielona Góra 1998.
Zaleski W.J., Międzynarodowa ochrona mniejszości, Warszawa 1932.
Żyndul J., Państwo w państwie?: Autonomia narodowo – kulturalna w Europie Środkowowschodniej w XX wieku, Warszawa 2000.
Źródła do historii powszechnej okresu międzywojennego, t. 1: 1917-1926, red. S. Sierpowski, Poznań 1992.
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Prawa autorskie (c) 2021 Leszek Kaczmarski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
