Wyrok kasatoryjny sądu drugiej instancji – między postulatem szybkości a zasadą dwuinstancyjności postępowania

Abstrakt

Wydanie przez sąd drugiej instancji wyroku kasatoryjnego na podstawie przepisu art. 386 § 4 k.p.c. poprzedzone jest dokonaniem trojakiego rodzaju ocen: co do zasadności apelacji, co do wystąpienia przesłanek wskazanych w przepisie art. 386 § 4 k.p.c., tj. nierozpoznania istoty sprawy lub potrzeby przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości, oraz co do zasadności wyboru
pomiędzy wydaniem wyroku kasatoryjnego a wydaniem wyroku reformatoryjnego. W orzecznictwie napotkać można wypowiedzi wyodrębniające dwa niezależne od siebie kryteria, którymi winien kierować się sąd drugiej instancji, decydując o treści wyroku w przypadku uznania apelacji za uzasadnioną. Nadanie przeważającego znaczenia kryterium szybkości przemawia za wydaniem wyroku reformatoryjnego, lecz rodzi pytanie o zasadność utrzymywania fakultatywności wyroku kasatoryjnego. Wybór orzekania co do istoty prowadzi także do tego, że merytoryczne rozpoznanie sprawy zachodzi tylko raz, w sądzie w drugiej instancji, co z kolei podaje w wątpliwość drugie wyodrębnianym kryterium, jakim jest wzgląd na zachowanie zasady dwuinstancyjności postępowania. Przeprowadzona analiza pozwala stwierdzić, że priorytetowe znaczenie nadaje się zachowaniu zasady dwuinstancyjności postępowania: szybkość winna ustępować zapewnieniu stronie dostępu do postępowania dwuinstancyjnego, a co za tym idzie, zagrożenie dla zachowania dwuinstacyjności winno eliminować opcję wydania wyroku reformatoryjnego. Oznacza to, że w okolicznościach przewidzianych w przepisie art. 386 § 4 k.p.c. właściwe systemowi apelacji pełnej orzekanie co do istoty sprawy w praktyce zachodzi wyjątkowo. Jednak z uwagi na to, że okoliczności te są zakreślone wąsko i wyczerpująco, nie umniejsza to wskazanej ogólnej zasadzie i zachodzi nieczęsto.